मृगः _mṛgḥ

मृगः [मृग्-क]

1 (a) A quadruped, an animal in general; नाभिषेको न संस्कारः सिंहस्य क्रियते मृगैः । विक्रमार्जित- राज्यस्य स्वयमेव मृगेन्द्रता; see मृगाधिप below. (b) A wild beast.

-2 A deer, an antelope; विश्वासोपगमादभिन्नगतयः शब्दं सहन्ते मृगाः Ś.1.14; R.1.4,5; आश्रममृगो$यं न हन्तव्यः Ś.1.

-3 Game in general.

-4 The spots on the moon represented as an antelope.

-5 Musk.

-6 Seeking, search.

-7 Pursuit, chase, hunting.

-8 Inquiry, investigation.

-9 Asking, soliciting.

-1 A kind of elephant; N. of the third caste of elephants; Mātaṅga L.1.26.29; 'भद्रा मन्द्रा मृगाश्चेति विज्ञेयास्त्रिविधा गजाः । क्रमेण हिमवद्विन्ध्यसह्यजाः ।' com. on Rām.1.6.25.

-11 N. of a particular class of men; मृगे तुष्टा च चित्रिणी; वदति मधुरवाणीं दीर्घनेत्रा$तिभीरुश्चपलमतिसुदेहः शीघ्रवेगो मृगो$यम् Śabdak.

-12 The lunar mansion called मृगशिरस्.

-13 The lunar month called मार्गशीर्ष.

-14 The sign Capricornus of the zodiac.

-15 N. of a district in Śākadvīpa.

-Comp. -अक्षी a fawn-eyed or deer-eyed woman; त्वय्यासन्ने नयनमुपरिस्पन्दि शङ्के मृगाक्ष्याः Me.97.

-अङ्कः 1 the moon.

-2 comphor.

-3 the wind.

-अङ्गना a doe.

-अजिनम् a deer's skin.

-अण्डजा musk.

-अद् m.,

-अदनः, -अन्तकः a small tiger or hunting leopard, hyena.

-अधिपः, अधिराजः a lion; केसरी निष्ठुरक्षिप्तमृगयूथो मृगाधिपः Śi.2.53;

-मृगाधिराजस्य वचो निशम्य R.2.41.

-अरातिः 1 a lion.

-2 a dog.

-अरिः 1 a lion.

-2 a dog.

-3 a tiger.

-4 N. of a tree.

-अशनः a lion.

-आजीवः 1 a hunter.

-2 a hyena.

-आविधः a hunter.

-आस्यः the sign Capricor- nus of the zodiac.

-इन्द्रः 1 a lion; ततो मृगेन्द्रस्य मृगेन्द्रगामी R.2.3.

-2 a tiger.

-3 the sign Leo of the zodiac. ˚आसनम् a throne. ˚आस्यः an epithet of Śiva. ˚चटकः a hawk.

-इष्टः a variety of jasmine.

-ईक्षणा a fawn-eyed woman.

-ईश्वरः 1 a lion.

-2 the sign Leo of the zodiac.

-उत्तमः the best antelope.

-उत्तमम्, -उत्तमाङ्गम् the constella- tion मृगशिरस्.

-काननम् 1 a park.

-2 a forest abounding in game.

-केतनः the moon.

-गामिनी a kind of medicinal substance (Mar. वावडिंग).

-चर्या the acting like a deer (a kind of penance); अथैनामन्बवेक्षस्व मृगचर्या- मिवात्मनः Mb.3.33.11.

-चारिन् a. acting like a deer (as a devotee); leading a deer's life; V.4.

-चेटकः the civet-cat; L. D. B.

-जलम् mirage. ˚स्नानम् bathing in the waters of the mirage; i. e. an impossibility.

-जालिकः, -का a snare for catching deer.

-जीवनः a hunter, fowler.

-टङ्कः the moon.

-तृष्, -तृषा, -तृष्णा, -तृष्णिः, -तृष्णिका, f. mirage; मृगतृष्णाम्भसि स्नातः; see खपुष्प; जातः सखे प्रणयवान् मृगतृष्णिकायाम् Ś.6.16; Bhāg.4.7. 28; Bh.2.5. मृगतृष्णारूप means 'resembling a mirage', ill-founded; मृगतृष्णारूपमेतद् दर्शनम् ŚB. on MS.9.1.31.

-तोयम् the water of a mirage.

-दंशः, -दंशकः a dog.

-दर्पः musk.

-दावः a park, preserve.

-दृश् f. a fawn- eyed woman; तदीषद्विस्तारि स्तनयुगलमासीन्मृगदृशः U.6.35. (-m.) the sign Capricornus of the zodiac.

-दृष्टिः a lion.

-द्युः a hunter.

-द्युव a. gambling for deer; हरामि राम- सौमित्री मृगो भूत्वा मृगद्युवौ Bk.5.47.

-द्विष् m. a lion.

-धरः the moon.

-धूर्तः, -धूर्तकः a jackal.

-नयना a fawn-eyed woman.

-नाभिः 1 musk; प्रस्थं हिमाद्रेर्मृगनाभिगन्धि Ku.1.54; Ṛs.6.13; Ch. P.8; R.17.24.

-2 the musk-deer; दृषदो वासितोत्सङ्गा निषण्णमृगनाभिभिः R.4.74. ˚जा musk.

-पतिः 1 a lion; नखानां पाण्डित्यं प्रकटयतु कस्मिन् मृगपतिः Bv.1.1.

-2 a roe-buck.

-3 a tiger.

-पालिका the musk-deer.

-पिप्लुः the moon.

-पोतः, -पोतकः a fawn.

-प्रभुः a lion.

-प्रियम् grass growing on mountains.

-ब(व)धाजीव a hunter.

-बन्धिनी a net for catching deer.

-भोजनी bitter apple.

-मत्तकः a jackal.

-मदः musk; कुचतटीगतो यावन्मातर्मिलति तव तोयैर्मृगमदः G. L.7; मृगमदतिलकं लिखति सपुलकं मृगमिव रजनीकरे Gīt.7; चन्दनमृगमद- लेपं गमितौ क्षोण्या नु वक्षोजौ Mv.7.24; also मृगमदसौरभ- रभसवशं ...... Gīt. ˚वासा a musk-bag.

-मन्द्रः N. of a class of elephants; Rām.1.6.25.

-मांसम् venison.

-मातृका a doe.

-मासः the month of Mārgaśīrṣa.

-मुखः the sign Capricornus of the zodiac.

-यूथम् a herd of deer.

-राज् m.

1 a lion; पतिते पतङ्गमृगराजि निजप्रतिबिम्बरोषित इवाम्बुनिधौ Śi.9.18.

-2 a tiger.

-3 the sign Leo of the zodiac.

-राजः 1 a lion; शिलाविभङ्गैर्मृगराजशावस्तुङ्गं नगोत्सङ्ग- मिवारुरोह R.6.3.

-2 the sign Leo of the zodiac.

-3 a tiger.

-4 the moon. ˚धारिन्, ˚लक्ष्मन् m. the moon.

-रिपुः 1 a lion.

-2 the sign Leo.

-रोमम् wool. ˚जम् a woollen cloth.

-रोचना yellow pigment.

-रोम, -रोमज a. woolen.

-लाञ्छन, -लक्ष्मन् m. the moon; अङ्काधिरोपितमृगश्चन्द्रमा मृगलाञ्छनः Śi.2.53. ˚जः the planet Mercury.

-लेखा the deer-like streak on the moon; मृगलेखामुषसीव चन्द्रमाः R.8.42.

-लोचनः the moon. (

-ना, -नी) a fawn-eyed woman.

-लोमिक woollen.

-वधू a female deer, doe.

-वल्लभः a kind of grass (कुन्दर).

-वाहनः wind.

-वीथिका, -वीथी N. of that portion of the moon's course which includes the constellations श्रवणा, शतभिषज् and पूर्वाभाद्रपदा.

-व्याधः 1 a hunter.

-2 Sirius or the dogstar.

-3 an epithet of Śiva.

-शायिका the reclining posture of a deer.

-शावः a fawn; मृगशावैः सममेधितो जनः Ś.2.19.

-शिरः, -शिरस् n.,

-शिरा N. of the fifth lunar mansion consisting of three stars.

-शीर्षम् the constellation मृगशिरस्. (

-र्षः) the lunar month Mārgaśīrṣa.

-शीर्षन् m. the constellation मृग- शिरस्.

-श्रेष्ठः a tiger.

-हन् m. a hunter.